Guzy przysadki mózgowej stanowią 10-15 % guzów wewnątrzczaszkowych u dorosłych. Postępy diagnostyki biochemicznej i neuroradiologicznej, a także upowszechnienie wiedzy o występowaniu guzów przysadki spowodowały wzrost częstości ich wykrywania w ciągu ostatnich 30 lat (79-98 przypadków na 100 000 populacji). Są to zazwyczaj monoklonalne zazwyczaj łagodne nowotwory mające zdolność wydzielania w nadmiarze określonych hormonów.
Gruczolaki przysadki powodują dwojakiego rodzaju objawy: 1. uciskowe - przez działanie masy guza na struktury otaczające, 2. hormonalne-jako guzy wydzielniczo-czynne. Stąd ze względu na aktywność wydzielniczą wyróżniamy guzy czynne hormonalnie i nieczynne hormonalnie. Guzy czynne hormonalnie to najcześciej gruczolaki wydzielające prolaktynę ( prolaktynoma 40 -60 %), w drugiej kolejności to guzy wydzielające hormon wzrostu (20%) – powodują akromegalię /gigantyzm, następnie guzy z nadmierną sekrecją kortykotropiny (10%) powodujące ACTH zależny zespół Cushinga. Guzy nieczynne hormonalnie cechują się ukrytą zdolnością wydzielnicza różnych hormonów, najczęściej gonadotropin.
Ze względu na wielkość gruczolaki dzielimy na mikrogruczolaki (<10 mm) i makrogruczolaki (>10mm) . Duże guzy mogą powodować ucisk nerwów wzrokowych i ich skrzyżowania, co klinicznie ujawnia się zaburzeniami pola widzenia i postępującą utratą ostrości wzroku doprowadzającą do ślepoty
Rozpoznanie guzów przysadki opiera się na objawach klinicznych, biochemicznych, hormonalnych i neuroobrazowych (KT, MR).
Leczenie chorych z guzami przysadki ma na celu wyrównanie zaburzeń hormonalnych i usunięcie nadsiodłowej masy guza dla ratowania wzroku pacjenta. Możliwe jest leczenie operacyjne, farmakologiczne oraz radioterapia ( konwencjonalna i/lub stereotaktyczna –gamma knife/ cyberknife). Często stosowane są dwie, a niekiedy wszystkie z wymienionych metod. Leczenie operacyjne w ponad 90% przypadków jest możliwe z dojścia przez nos i zatokę klinową tzn. dojście przezklinowe (transsfenoidalne). Operacje przeprowadza się przy użyciu mikroskopu operacyjnego lub endoskopu. W przypadku dużych guzów można stosować oba urządzenia.
Rokowanie w większości przypadków jest korzystne, chociaż często są nawroty, wynikające braku możliwości doszczętnego usunięcia dużego inwazyjnego guza lub jego nawracającego charakteru.