HISTORIA KATEDRY I KLINIKI NEUROCHIRURGII
Od połowy lat 30 - tych istniały w Polsce dwa ośrodki neurochirurgiczne: oddział neurochirurgiczny we Lwowie, prowadzony przez Aleksandra Domaszewicza, liczący nieco ponad 20 łóżek, oraz oddział neurochirurgii Kliniki Neurologii Uniwersytetu Warszawskiego kierowany przez Jerzego Choróbskiego, w którym stopniowo osiągnięto 25 łóżek. Pełny rozwój neurochirurgii jako samodzielnej specjalności lekarskiej nastąpił w Polsce dopiero po II wojnie światowej. Jako pierwsza powstała w Warszawie na przełomie lat 1944/45 Klinika Neurochirurgii Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego
( usytuowana początkowo w szpitalu na Pradze ) zorganizowana przez prof. Aleksandra Domaszewicza. Prowadził on ją formalnie do wiosny 1947 r. Dalszy rozwój tej Kliniki mający decydujący wpływ na kształt neurochirurgii polskiej związany był z prof. Jerzym Choróbskim. W Krakowie, w lutym 1946 r. rozpoczął działalność oddział neurochirurgii przy Klinice Neurologiczno – Psychiatrycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego zorganizowany przez prof. Adama Kunickiego. W 1950 r. oddział ten uzyskał rangę samodzielnej Katedry i Kliniki Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Krakowie. We Wrocławiu powstaje w marcu 1948 r. Klinika Neurochirurgii Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Wrocławskiego kierowana przez dr Ernesta Ferensa. Przedwczesna śmierć dr Ferensa w dniu 8 kwietnia 1950 r. powoduje likwidację tej placówki. W Łodzi, w 1949 r. ośrodek neurochirurgiczny zaczął organizować prof. Lucjan Stępień. W Poznaniu, z inicjatywy prof. Anatola Dowżenki, kierownika Kliniki Neurologicznej oraz prof. Aleksandra Zakrzewskiego, kierownika Kliniki Laryngologicznej, podjął się zorganizowania ośrodka neurochirurgicznego prof. Hieronim Powiertowski, uczeń prof. Jerzego Choróbskiego z Warszawy. Formalnie oddział neurochirurgii przy Klinice Laryngologicznej został powołany uchwałą Rady Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Poznaniu w dniu 28 marca 1951 r. Faktyczne jego otwarcie nastąpiło 7 maja 1952 r. natomiast pierwszy zabieg operacyjny wykonano już w dniu 5 kwietnia 1952 r. W dniu 20 września 1952 r. Minister Zdrowia powołał na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Poznaniu Katedrę i Klinikę Neurochirurgii, powierzając jej kierownictwo dr med. Hieronimowi Powiertowskiemu, mającemu do tej pory etat adiunkta w Klinice Laryngologicznej. Formalnie kierownikiem Kliniki dr Hieronim Powiertowski został mianowany z dniem 1 grudnia 1954 r. i wówczas minister zdrowia przyznał mu tytuł zastępcy profesora.
Od 1952 r. prof. H. Powiertowski był też zastępcą krajowego specjalisty w neurochirurgii na obszarze zachodnio - północnej Polski. Głównym zakresem działalności było wówczas tworzenie podwalin polskiej neurotraumatologii w zakresie leczenia urazów czaszkowo - mózgowych i kręgosłupa. Opracowane przez prof. H. Powiertowskiego kontynuowane przez prof. F. Tokarza wytyczne postępowania w urazach
czaszkowo – mózgowych stały się obowiązujące w całym kraju.
Prof. dr hab. med. Hieronim Powiertowski. Kierownik Katedry i Kliniki 1952 - 1971
W 1972 roku kierownikiem Kliniki zostaje Prof. Feliks Tokarz, którego podstawową działalnością było doskonalenie leczenia wad naczyniowych mózgu oraz urazów kręgosłupa i rdzenia kręgowego. Operacja mielotomii podłużnej tylnej w modyfikacji dokonanej przez prof. F. Tokarza jest pierwszym zabiegiem, w skali światowej, powodującym trwałe ustąpienie spastycznego niedowładu kończyn dolnych i dającym możliwość poruszania się pacjenta na wózku inwalidzkim.
Prof. dr hab. med. Feliks Tokarz. Kierownik Katedry i Kliniki 1972-1991
Prof. Bronisław Stachowski, organizuje oddział urazów rdzenia kręgowego i kręgosłupa ustalając zasady postępowania i leczenia u pacjenta z uszkodzeniem rdzenia kręgowego.
Prof. dr hab. med. Bronisław Stachowski
Prof. Zdzisław Huber w latach 1954-1981 pracował w Katedrze i Klinice Neurochirurgii AM w Poznaniu, a następnie podjął obowiązki ordynatora Oddziału Neurochirurgii Katedry Chirurgii Dziecięcej Akademii Medycznej w Poznaniu. Od 1991 roku był Kierownikiem Zakładu Neurofizjologii Klinicznej Instytutu Pediatrii AM w Poznaniu. Jako założyciel Konsultacyjnego Ośrodka Przeciwpadaczkowego w Poznaniu przez ponad 50 lat był jego kierownikiem.
Prof. dr hab. med. Zdzisław Huber
Od 1991 r. kierownikiem Kliniki jest prof. Stanisław Nowak. Realizował i udoskonalał leczenie mikrochirurgiczne schorzeń mózgowia oraz obrażeń kręgosłupa i rdzenia kręgowego. W szerokim zakresie stosowana była mikrochirurgia, ciągłe monitorowanie czynności nerwów czaszkowych podczas operacji guzów podstawy czaszki w celu wyeliminowania lub w znaczący sposób zmniejszenia niekorzystnych następstw. W operacjach na kręgosłupie od 1991roku stosowano stabilizację wewnętrzną kręgosłupa z wykorzystaniem nowoczesnych implantów. W 2003 roku dodano do nazwy Kliniki „i Neurotraumatologii”.
Prof. dr hab. med. Stanisław Nowak. Kierownik Katedry i Kliniki 1992 – 2016
Od 1977 roku Kierownik Pracowni Patomorfologii Neurochirurgicznej Katedry Anatomii Patologicznej UM w Poznaniu. Prof. Janusz Szymaś od początku swojej pracy zawodowej wprowadził i udoskonalał model współpracy kliniczno-patomorfologicznej. Od 1976 roku bierze udział w pracach grupy ekspertów ds. diagnostyki nowotworów układu nerwowego. Po włączeniu do diagnostyki układu nerwowego technik immunohistochemicznych Profesor dokonał reklasyfikacji materiału biopsyjnego i sekcyjnego zgromadzonego w Pracowni od 1956 roku. W 1987 roku opracował autorski program komputerowy NEURO do gromadzenia zreklasyfikowanych danych chorych. Pracownia Patomorfologii Neurochirurgicznej współpracowała z innymi Instytutami Patologii i Neuropatologii między innymi we Freiburgu, Düsseldorfie, Berlinie, Kolonii. W latach 90. Profesor analizuje zmiany genomu w procesach karcino genezy (opracowanie profilów genotypowych gwiaździaka włosowatokomórkowego oraz gruczolaka przysadki). Od 2000 roku Pracownia jest Pracownią Referencyjną Międzynarodowego Centrum Konsultacyjnego Telepatologii mieszczącym się w Instytucie Patologii Uniwersytetu Humboldta w Berlinie z zakresu neuroonkologii. Przez lata Profesor Szymaś zajmował się nowoczesnymi technologiami w patologii, w szczególności analizą zagadnień w obszarach telepatologii, wirtualnej mikroskopii i patologii cyfrowej. W 2005 roku wprowadził zdigitalizowane preparaty histologiczne do procesu nauczania i egzaminowania studentów patologii jamy ustnej, zastępując dotychczas używane szklane preparaty. Dzięki dalszemu rozwojowi tego nowatorskiego podejścia umożliwił także kognitywistyczną analizę sposobu oglądania cyfrowych preparatów przez egzaminowanych studentów.
Prof. dr hab. med. Janusz Szymaś. Neuropatolog
Działalność naukowa prof. Ryszarda Żukiela, na początku kariery naukowej, dotyczyła badań doświadczalnych nad wzmożonym ciśnieniem wewnątrzczaszkowym oraz opracowania czujnika tensometrycznego do pomiaru ciśnienia śródmiąższowego w mózgu początkowo w warunkach doświadczalnych a następnie przystosowanie go do pomiarów w warunkach klinicznych. Od 1983 roku interesował się pomiarami tlenu w miąższu mózgu oraz jego zawartością w tkankach mózgu oraz płynie mózgowo-rdzeniowym w różnych procesach patologicznych. Wykonał serię badań doświadczalnych określających zawartość tlenu w miąższu mózgu w zależności od różnych stadiów wzmożonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego. W warunkach klinicznych oznaczał zawartość wolnego tlenu w płynie mózgowo-rdzeniowym w różnych wewnątrzczaszkowych procesach patologicznych. Metodyka tych badań i ich wyniki stały się treścią Jego pracy habilitacyjnej. Następnie Profesor zajmował się wykorzystaniem możliwości interwencji molekularnej do hamowania angiogenezy i rozrostu wysoko – złośliwych nowotworów glejowych mózgu.
Prof. dr hab. med. Ryszard Żukiel
W 1998 roku prof. Ryszard Żukiel i prof. Stanisław Nowak nawiązali współpracę prof. Janem Barciszewskim z Instytutu Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk. Współpraca dotyczyła biologii molekularnej guzów mózgu. Dotychczasowe wyniki badań zostały przedstawione w formie wykładów i opublikowane w czasopismach krajowych i zagranicznych. W 2013 roku uzyskane osiągnięcia naukowe umożliwiły uzyskanie Grantu Aparaturowego Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. „Program wspierania infrastruktury badawczej w ramach Funduszu Nauki i Technologii Polskiej” pt. „Wyposażenie aparaturowe do badań klinicznych w zakresie moloekularnego leczenia złośliwych nowotworów ośrodkowego układu nerwowego u ludzi dorosłych”. W ramach projektu w Katedrze i Klinice Neurochirurgii powstała Pracownia Obrazowania Śródoperacyjnego.
Prof. dr hab. med. Robert Juszkat.
W 2002 r. dr med. Robert Juszkat, popierany przez prof. Stanisława Nowaka i prof. Andrzeja Ziemiańskiego, Kierownika Katedry Radiologii UM w Poznaniu, zorganizował od podstaw Pracownię Neuroradiologii Interwencyjnej w Szpitalu Klinicznym im. H. Święcickiego Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego. Od tego czasu, operacje leczenia wad naczyniowych wykonywane były nie tylko drogą kraniotomii, ale także drogą wewnątrznaczyniową (wyłączanie tętniaka z krwiobiegu za pomocą spiral oraz stentowania naczyń mózgowia). Zabiegi endowaskularne przeprowadzane w nowo powstałej pracowni zwiększyły zakres działalności Oddziału Klinicznego Neurochirurgii i Neurotraumatologii o kompleksowe leczenie chorób naczyniowych centralnego układu nerwowego. Technika endowaskularna stosowana jest również w embolizacji guzów wewnątrzczaszkowych oraz głowy i szyi, jako wstępny etap leczenia operacyjnego lub jako postepowanie paliatywne. Procedury wewnątrznaczyniowe pozwoliły na rozszerzenie wskazań w operacjach przerzutów nowotworowych do kręgosłupa. W latach 2002 – 2016 zabiegi wykonywane były przy wykorzystaniu aparatu Philips Integris Allura. W roku 2016, dzięki środkom finansowym pozyskanym przez Dyrekcję Szpitala Klinicznego im. H. Święcickiego Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego, pracownia została zmodernizowana i wyposażona w nowoczesny aparat Philips Allura XperFD20. Aparat posiada narzędzie Dynamic 3D Roadmap, które umożliwia wprowadzenie instrumentarium przez naczynia w wybranym obszarze ciała pod kontrolą obrazu 3D, wyświetlanego na żywo. Innym wbudowanym narzędziem jest XperCT, pozwalające w pracowni interwencyjnej wykonywać obrazowanie zbliżone do tomografii komputerowej. Aparat wyposażony jest w 60 calowy monitor o rozdzielczości 4K, co zapewnia wysoką jakość otrzymywanych obrazów. Jedną z największych zalet nowoczesnego sprzętu związanym z wykonywaniem zabiegów jest minimalizacja dawki promieniowania. Od roku 2001, w Oddziale Klinicznym Neurochirurgii i Neurotraumatologii leczono chorych przyjętych w trybie planowym, jak i pilnym. Dostęp do leczenia mają mieszkańcy z Poznania, Wielkopolski i innych regionów Polski. W pracowni odbywają się zabiegi endowaskularne oraz diagnostyczne badania naczyń mózgowych, jak np. cyfrowa angiografia subtrakcyjna (DSA). Na przestrzeni kilkunastu lat, w Pracowni Neuroradiologii Interwencyjnej wykonano ponad 2000 planowych zabiegów u chorych z wadami naczyniowymi mózgu, ponad 1200 zabiegów u pacjentów z krwawiącymi tętniakami naczyń mózgowych oraz około 1000 zabiegów implantacji stentu do naczyń mózgowych. Dzięki intensywnej pracy, zdobyte doświadczenie oraz uzyskane bardzo dobre wyniki leczenia są porównywalne do osiągnięć w wiodących ośrodków neuroradiologii interwencyjnej w Kraju i Europie. Potwierdzeniem osiągnięć prof. Roberta Juszkata jest uczestnictwo w międzynarodowych konferencjach, wykładach z dziedziny innowacji z zakresu radiologii interwencyjnej oraz neuroradiologii, a także liczne publikacje naukowe w czasopismach. Kierownik Katedry i Zakładu Radiologii Ogólnej i Zabiegowej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu od 2013 r.
Prof. dr hab. med. Włodzimierz Liebert (p.o. Kierownik Kliniki 2016 – 2017)
W Klinice od lat 70 tych prof. dr hab. med. Włodzimierz Liebert zajmuje się leczeniem chirurgicznym: guzów przysadki (z dostępu przez nos i zatokę klinową), tętniaków mózgu, guzów mózgu.
ZESPÓŁ LEKARSKI KATEDRY I KLINIKI NEUROCHIRURGII|
I NEUROTRAUMATOLOGII UM IM. K. MARCINKOWSKIEGO W POZNANIU