Obecność guza mózgu (nowotworu) wywołuje dwa rodzaje objawów: związane z nadciśnieniem wewnątrzczaszkowym, oraz objawy ogniskowe, uzależnione od konkretnego umiejscowienia danego nowotworu.
Najczęstszy i dominujący objaw guzów mózgu stanowią bóle głowy. Są one pierwszą dolegliwością u blisko połowy chorych. Typowo ból pojawia się nad ranem i jest wówczas najsilniejszy, w dalszym ciągu dnia ustępuje całkowicie lub zmniejsza się. Wraz z postępem choroby i powiększaniem się masy guza, bóle głowy narastają i stają się coraz silniejsze. Bólom głowy mogą towarzyszyć nudności i wymioty. Pojawiają się często w godzinach porannych, są gwałtowne i chlustające. Prawie połowa pacjentów w momencie rozpoznania ma również zaburzenia świadomości o różnym nasileniu – od niewielkich zaburzeń sprawności myślenia i subtelnych zmian osobowości do wyraźnego upośledzenia świadomości. Częstym objawem jest również pogorszenie ostrości wzroku lub podwójne widzenie.
Po bólach głowy, drugim najczęściej spotykanym objawem guzów mózgu są napady padaczkowe. Są one pierwszym objawem, u co drugiego chorego z gwiaździakiem i skąpodrzewiakiem o niskim stopniu złośliwości, a tylko, u co piątego z glejakiem wielopostaciowym. Prawdopodobieństwo napadu padaczkowego zależy również od położenia guza - jest ono największe w zmianach umiejscowionych w okolicy korowych ośrodków ruchowych i czuciowych.
Nowotwory rosnące w płacie czołowym wpływają przede wszystkim na zachowanie i stan psychiczny chorych. Pojawiają się zniesienie inicjatywy, niechęć do działania, apatia, dochodzi do spowolnienia intelektualnego, zaburzenia koncentracji uwagi, zdolności zapamiętywania i planowania. Podstawowym symptomem guzów mózgu położonych w płacie skroniowym jest afazja. Nowotwory położone w obszarze hipokampa upośledzają zapamiętywanie i odtwarzanie z pamięci trwałej. U pacjentów z nowotworami w płacie ciemieniowym występują różnego rodzaju zaburzenia czucia na przeciwnej połowie ciała. Często dochodzi do niezdolności do rozpoznawania znaków pisanych na skórze czy przedmiotów trzymanych w dłoni. Czasem chory nie zdaje sobie sprawy z zaburzeń czy niedowładu. Niemal wszyscy chorzy z nowotworami płata potylicznego mają zaburzenia w polu widzenia. Objawy nowotworów pnia mózgu są bardzo różne i w dużej mierze zależą od położenia, utkania oraz sposoby wzrostu guza. Mogą powodować wodogłowie oraz objawy ogniskowe takie jak: dwojenie widzenia, nierówność źrenic, opadnięcie powiek, niedowłady, sztywność, drżenie, senność, niezborność, mutyzm. Nowotwory móżdżku manifestują się oczopląsem, ataksją tułowia z niepewnym chodem na szerokiej podstawie. Możliwe osłabienie napięcia mięśniowego, ataksja z tendencją do padania w stronę usytuowania nowotworu, dysmetria, oczopląs i mowa skandowana (dyzartria). Dla nowotworów okolicy siodła tureckiego i podwzgórza najbardziej charakterystyczne jest postępujące upośledzenie ostrości wzroku oraz ograniczenie pola widzenia w postaci niedowidzenia dwuskroniowego. Najczęstszym guzem tej okolicy u ludzi dorosłych są gruczolaki przysadki. Z kolei w okolicy kąta mostowo-móżdżkowego najczęściej można spotkać nerwiaki nerwu przedsionkowego, oponiaki i torbiele naskórkowe. Pierwszym objawem nerwiaka nerwu przedsionkowego jest powolna, jednostronna utrata/osłabienie słuchu z towarzyszącym szumem.
Podstawowym narzędziem diagnostycznym pozwalającym dokładnie określić wielkość, lokalizację i charakter nowotworu mózgu jest rezonans magnetyczny.
Najczęściej występującym nowotworem wewnątrzczaszkowym u ludzi dorosłych są guzy przerzutowe. Najczęściej pochodzą one z guzów płuc i piersi, czerniaka złośliwego skóry, gruczolakoraka jelita grubego i raka jasnokomórkowego nerki.
Wśród guzów pierwotnych najczęściej spotykamy glejaki (wśród nich najbardziej złośliwy, glejak wielopostaciowy, glioblastoma), oponiaki, gruczolaki przysadki i nerwiaki nerwu słuchowego.
Podejście terapeutyczne do guzów mózgu zależy od ich rodzaju histopatologicznego i stopnia złośliwości, oraz wielkości i lokalizacji.
Podstawą efektywnego leczenia jest doszczętne usunięcie guza mózgu. W przypadku guzów o niskim stopniu złośliwości jest ono wystarczające, natomiast guzy o wyższym stopni złośliwości wymagają po leczeniu operacyjnym dodatkowo radioterapii oraz chemioterapii.
Zabieg maksymalnie doszczętnej, a jednocześnie możliwie bezpiecznej dla pacjenta, resekcji planuje się na podstawie obrazów rezonansu magnetycznego. Śródoperacyjnie obrazy te implementowane są do systemu neuronawigacji, która tworzy trójwymiarowy obraz struktur mózgowia i pozwala na lepszą orientację w strukturach mózgowia podczas zabiegu operacyjnego.
Celem oceny stopnia resekcji śródoperacyjnie stosuje się również badanie rezonansu magnetycznego - w przypadku stwierdzenia pozostałości nowotworu usuwa się ją po wykonaniu badania, bez wybudzania pacjenta.
W przypadku nowotworów położonych w lub obok tzw. okolicach elokwentnych (np. środka mowy lub ruchu), aby zachować dane funkcje neurologiczne, usunięcie guza wykonuje się od kontrolą neuromonitoringu lub podczas operacji z wybudzeniem pacjenta(ang. Awake surgery).